چرا زلزله رخ می دهد؟
اگر دروس علوم و زمین شناسی دوران مدرسه را به یاد داشته باشید، در آنجا علت زلزله گفته شده است. با این حال اگر هنوز هم به مباحث زمین شناسی و علوم طبیعی مثل زمین لرزه علاقه دارید و می خواهید مروری بر علت این اتفاق داشته باشید، با این مطلب تا انتها همراه بوده تا به سوالات شما در این زمینه پاسخ دهیم.
علت اصلی وقوع زلزله چیست؟
کره زمین از لایه های مختلفی ایجاد شده است: هسته داخلی، قسمت بیرونی و جبه! در بیرونی ترین لایه زمین پوسته قرار می گیرد که روی جبه را پوشانده است. قطعات پازلی شکلی که به صخره معروفند بر روی پوسته زمین قرار دارند که دائماً در حال حرکات مختلفی هستند.
جایی که این صفحات در هنگام عبور از کنار یکدیگر به هم برخورد داشته باشند گسل می گویند. وقتی این تکه ها به طور ناگهانی تکان شدید داشته باشند، زلزله رخ می دهد. در اثر سایش این صفحات با یکدیگر، نیروی جنبشی بالا آمده تا سطح زمین عامل اصلی وقوع زلزله می باشد.
چرا در هنگام زلزله، صدای مهیبی به گوش می رسد؟!
حتماً برایتان اتفاق افتاده که در همان ثانیه اول این اتفاق، صدای خروشان و مهیبی مثل صدای ترکیدن بمب از فاصله ای خیلی دور به گوشتان برسد؟! آیا علت این صدا را می دانید؟
امواج لرزه ای که در بالا به آن اشاره کردیم باعث می شوند وقتی که سنگ ها در محل گسل به یکدیگر می رسند و برخورد می کنند، از آنجایی که فشار بالایی را تحمل کرده اند، به یکباره آزاد شده و باعث شکستگی سنگ ها شود! این شکستگی با سر و صدایی در داخل زمین همراه است که علت ایجاد صدای مهیب در هنگام وقوع زلزله می باشد.
چرا زلزله هایی با قدرت یکسان، خسارت های مختلفی به بار می آورد؟؟
ما در دنیایی زندگی می کنیم که همه چیز در آن واقعی و ۳ بعدیست! پس باید علت این موضوع هم به درستی درک کنیم که چرا گاهی زلزله ای با قدرت ۵ ریشتر در یک طرف این کره خاکی باعث می شود چندین نفر کشته شوند در حالی که همین زلزله در سوی دیگر زمین هیچ کشته و زخمی به جا نمی گذارد؟
علاوه بر رعایت ایمنی در محل زندگی مثل مهندسی سازی ساختمان ها، یعنی استفاده از میلگرد بستر در دیوارها که بیشترین جایی هستند که خسارت را در هنگام زمین لرزه میبینند، باید به عمق زلزله هم توجه کرد!
مثلاً ممکن است زلزله ۵ ریشتری در عمق ۱۰ کیلومتری زمین بوده که خسارت کمتری به بار آورده است، در مقابل زلزله دیگری با همین قدرت در عمق ۳ کیلومتری و نزدیک تر به پوسته زمین جایی که ما زندگی می کنیم اتفاق افتاده باشد.
حرکت سنگ های زیر زمینی به چه صورتی است؟
در کنار موضوعاتی که در قسمت قبل اشاره کردیم، حرکات مختلف زمین هم عامل دیگر این تفاوت ها محسوب می شوند. زمین همیشه در یک جهت ثابتی حرکت نمی کند. انواع حرکت های زمین: بالا به پایین، چپ به راست و بلعکس می باشد. حالا اگر همزمان تمام این حرکات با هم اتفاق بیفتند، شدت برخورد بیشتر بوده و خسارات زیادی به بار خواهد آورد.
کانون زلزله چیست؟
بارها شده که در خبرها شنیده ایم زلزله ای با قدرت x در مرز بین دو کشور به وقوع پیوسته اما بیشتر از همه در یک کشور احساس شده خسارات زیادی هم تنها در همان منطقه حس شده است! علت این موضوع چه چیزی می تواند باشد؟
کانون زلزله همان موضوعیست که در این مواقع نقش پر رنگ تری پیدا می کند. به شکستگی سنگ داخل گسل که برای اولین بار اتفاق می افتد، کانون زلزله می گویند. هر چقدر میزان این شکستگی بیشتر باشد، مدت زمان زلزله بیشتر می شود.
این اتفاق امواجی را به سطح زمین می برد که در هر ثانیه کیلومترها می تواند از یک نقطه به نقطه دیگر حرکت کند و هر چه از مرکز زلزله دورتر می شود، شدت کمتری پیدا می کند.
آیا همه زمین لرزه ها توسط انسان حس می شوند؟
زمین و لایه های درونی آن دائم در حال حرکت هستند و ممکن است از کنار یکدیگر هم چندین بار در طول شبانه روز عبور کنند. اما موضوعی که وجود دارد این است که همه این برخوردها شدید نیست و نه تنها خساراتی به انسان ها وارد نمی کند، بلکه اصلاً احساس نمی شوند!
این تکان های کوچک فقط توسط دستگاه های زلزله نگاری کشور به ثبت می رسند. البته نباید به همین سادگی از کنار آن ها عبور کرد، چرا که در علم زمین شناسی به پیش لرزه معروفند و می توانند خبر از یک زلزله اصلی بدهند!
نقش نجوم و ستاره شناسی در علت زلزله!
برای بسیاری از مردم این سوال پیش می آید که آیا آب و هوا و یا شب و روز بودن در به وقوع پیوستن زلزله نقش دارد؟! شما چه فکر می کنید؟؟
دانشمندان مدت هاست که به کشف روابط مختلف مثل: نیروی کشش بین ماه و خورشید، تغییرات دمایی کره زمین و… مشغولند تا بلاخره به نتیجه ای رضایت بخش برسند که آیا ارتباطی بین این پدیده های طبیعی وجود دارد یا خیر؟!
طی بررسی های بسیاری که انجام شد، به این نتیجه رسیدند که زمان وقوع زلزله در کشور ما اتفاقی نبوده و تاثیر گرفته از فشار کشش گرانشی بین ماه و خورشید است.
چگونه در برابر زلزله از خود مراقبت کنیم؟
همه ما می دانیم که تا به امروز هیچ راه حلی برای پیش بینی زمین لرزه پیدا نشده است. پس تنها راه ایمنی این است که از خود در برابر این اتفاق مراقبت کنیم. در مطالب قبلی به ۶ روش مراقبت از خود در برابر زلزله اشاره کردیم که در صورت تمایل می توانید به آن مراجعه کنید.
تنها با یادگیری و رعایت کردن چند نکته مهم می توانیم جان خود و خانواده را از خطرات این بلای طبیعی نجات دهیم.
جمع بندی
مهم ترین نکته در هنگام زلزله این است که خونسردی خود را حفظ کرده و روش های ایمنی که از قبل یاد گرفته ایم، پیاده سازی کنیم. همه زلزله های تاریخ خطرناک نیستند و از طرفی زمین لرزه را هم نباید شوخی گرفت!
زلزله های بزرگ تاریخ مثل زلزله آلاسکا با قدرت ۹.۲ ریشتر به مدت ۴ دقیقه طول کشید که این موضوع را یادآوری می کند در ثانیه های اول زلزله هیچ کسی نمی داند چقدر و چند دقیقه این اتفاق طول می کشد!؟ پس بهتر است با رعایت آرامش، ایمنی بیشتری برای خود و همراهانمان به ارمغان آوریم.